Feedback loops (1)

[ ] 06/11/2012

Theo giáo sư Jay W. Forrester, cha đẻ của system dynamics, khi đối mặt với một vấn đề cần giải quyết, hầu hết mọi người đều suy nghĩ một cách tuyến tính theo một đường thẳng như trong hình 1. Mọi người nhìn thấy vấn đề (see the problem), quyết định hành động (decide an action), kỳ vọng kết quả (expect a result) và tin rằng vấn đề đã được giải quyết. Hình 1 minh họa khung tư duy của hầu hết các cuộc thảo luận được định hình trên báo chí, hoạt động kinh doanh, và chính phủ.

hinh 1

Khi đối diện với một tình huống cần giải quyết, ví dụ như tình trạng thiếu nhà ở của người dân, những nhà hoạch định chính sách tìm cách thu thập thông tin (thống kê số lượng người có thu nhập thấp thiếu nhà ở), sau đó hành động (xây dựng thêm nhà ở xã hội cho người có thu nhập thấp) để mong muốn đạt tới một kết quả (giảm tỷ lệ người có thu nhập thấp không có nhà ở). Thế nhưng, kết quả thực tế thường trái ngược lại với những mong muốn của những nhà hoạch định chính sách do tác động của những vòng lặp phản hồi (feedback loops). (Chính quyền không có tiền để xây nhà, do đó chính quyền phải đóng thuế những người giàu có, một biện pháp chuyển tài sản từ người giàu sang người nghèo, người giàu đóng thuế nhiều hơn sẽ làm sụt giảm đầu tư, kết quả là tăng trưởng của nền kinh tế trong dài hạn sẽ sụt giảm, và xuất hiện nhiều người nghèo hơn).

Hình 2 mô tả sự nhận thức có tính thực tế, sát với cuộc sống hơn, trong đó vấn đề (problem) dẫn tới hành động (action) sẽ tạo ra kết quả (result) là một vấn đề khác trong tương lai và vấn đề đó lại tiếp tục dẫn tới hành động khác. Không có bắt đầu và kết thúc. Chúng là những vòng phản hồi.

hinh 2

Chúng ta đang sống trong một hệ thống phức tạp, trong đó có nhiều vòng lặp phản hồi đan xen vào nhau. Mỗi hành động, mỗi thay đổi trong tự nhiên, được thiết lập trong một mạng lưới các vòng lặp phản hồi. Vòng lặp phản hồi là cấu trúc mà trong đó tất cả thay đổi xảy ra.

hinh 3

Rót một ly nước không đơn giản là vấn đề nước chảy vào trong ly. Đó là chính sách điều khiển (control policy) lượng nước chảy vào trong ly. Chính sách điều khiển là một vòng lặp phản hồi (the feedback loop) từ mức nước đã chảy vào ly đến mắt đến tay đến vòi và đến dòng nước. Mức nước trong ly sẽ truyền tín hiệu đến mắt của bạn, mắt của bạn sẽ truyền tín hiệu đến tay và tay sẽ truyền tín hiệu đến dòng nước, dòng nước chảy vào ly sẽ làm thay đổi mức nước và một vòng phản hồi tiếp theo lại diễn ra.

Những vòng lặp phản hồi khép kín điều khiển mọi hành động ở khắp mọi nơi.

From simple to complex systems – Từ những hệ thống đơn giản đến phức tạp

Các vòng lặp phản hồi cơ bản trong hình 3 dường như quá đơn giản để mô tả thế giới thực. Nó thực sự đơn giản, nhưng nó có một nhược điểm nghiêm trọng hơn đó là nó gây hiểu lầm và dạy những bài học sai lầm. Hầu hết việc suy nghĩ một cách trực giác của chúng ta đến từ các hệ thống rất đơn giản. Các chân lý được rút ra từ một hệ thống đơn giản thường hoàn toàn trái ngược với các hành vi của một hệ thống phức tạp hơn. Bất kỳ người nào cũng sẽ hiểu được việc đổ nước vào ly như trong hình 3. Tuy nhiên, nếu chúng ta đến với một hệ thống chỉ phức tạp hơn gấp 5 lần, như trong hình 5 bên dưới, thì trực giác sẽ không thành công trong việc hiểu cách vận hành hệ thống. Một người sẽ không thể nhìn vào hình 5 và dự đoán hành vi của hệ thống trong hình.

hinh 5